Twierdza Kraków IV
Fort 44 Tonie i Fort 44a Pękowice
1.02.2015 r.

Prowadzący: Andrzej Skibiński

Program:

• schron amunicyjny Tonie.
• bateria B-44-5
• fort Tonie
• fort Pękowice
• bateria B-44a-4
• czerwony most
• schron amunicyjny Pękowice

Powrót czerwonym szlakiem do ul.Opolskiej i pętli autobusowo-tramwajowej Krowodrza Górka.

Długość trasy około 10 km.

Niedziela, pierwszy dzień lutego, środek zimy, pogoda rewelacyjna; słońce, śnieg, bezwietrznie, idealna do odbycia spaceru do Fortu 44 w Toniach i 44a w Pękowicach. Do przejścia mamy około 10 km. Wszyscy chętni do odbycia wycieczki po fortach przyszli na miejsce zbiórki w wyśmienitych nastrojach. Autobus MPK zawiózł nas do osady Tonie Kąty skąd rozpoczęliśmy zwiedzanie. Pierwszym obiektem był schron amunicyjny, jeden z elementów Fortu 44, przeznaczony do gromadzenia i przechowywania amunicji. Przetrwał do dzisiaj, niestety jest zaniedbany. Przez ośnieżone polne drogi dotarliśmy do Fortu 44. Zbudowany na wzgórzu nad wsią Tonie, na północ od Krakowa. To ważny obiekt historyczny o znaczącej wartości zabytkowej i zachowany w miarę dobrym stanie, podobno ! Niestety nie widzieliśmy fortu, ogrodzony wysokim płotem skutecznie zasłaniającym obiekt. Fort jest podobno odrestaurowywany.

A teraz trochę informacji na jego temat:
Fort 44 to główny fort obronny, artyleryjski, opancerzony, zwany również "Syberyjskim". Zaprojektowany w formie ziemno - drewnianego szańca. W latach 1883 - 1885 został przebudowany na fort artyleryjski. Jego głównym zadaniem była obrona zachodniego narożnika zewnętrznego pierścienia Twierdzy "Kraków" i Traktu Olkuskiego - wchodzącego w skład IV Sektora Obronnego. Najważniejszym elementem tego fortu stanowi wał ziemny z odkrytymi stanowiskami dział pomiędzy poprzecznicami z suchą fosą, kaponierami i murem Cornata. Siłę ogniową fortu nadawały armaty kalibru 12 i 15 cm, do obrony dalekiej. W latach 1902 - 1908 dokonano modernizacji i przebudowy polegającej na strukturalnym, z kazamatowymi budynkami, zmieniono też profil wału, w fosie zlikwidowano mur Cornata. Dzięki przebudowie fort spełnia warunki do obrony bliskiej, przez wybudowanie na skrzydłach dwóch bloków kazamatowych a każdy z dwiema wysuwanymi obrotowymi wieżami M.2 i wieżą obserwacyjno - bojową broni maszynowej na lewym skrzydle. Nowy schron pogotowia dla obsady wału zajmującej stanowiska ogniowe na wale w momencie zakończenia ostrzału fortu i bezpośredniego oblężenia przez kolumny wojsk. Na stropodachu zachowała się ponad dwumetrowa obserwacyjno - bojowa kopuła pancerna broni maszynowej duża, ponad dwumetrowej szerokości pozwalała obserwować przedpole przez urządzenia optyczne, a w razie potrzeby można było ją zastąpić dwoma ciężkimi karabinami maszynowymi. Bardzo zniesmaczeni tym, że zobaczyliśmy tylko ogrodzenie poszliśmy w kierunki fortu Pękowice.

Fort "Pękowice" powstał w latach 1895-97. Jego zadaniem była obrona prawego skrzydła fortu 44 "Tonie". Uzbrojenie obiektu stanowiły cztery armaty 8 cm umieszczone wieżach pancernych. Obecnie fort jest odnawiany i znajduje się w rękach prywatnych i również tu nie mogliśmy zobaczyć go nawet z zewnątrz . W tym miejscu, przed ogrodzeniem fortu zatrzymujemy się na odpoczynek. Wielką radością było słońce, więc chłonęliśmy jego promienie - być może z lekka "przydymiło" nasze oblicza. Przy okazji ucięliśmy pogawędki, posililiśmy się, ( a była z nami taka co zapomniała kanapek, na szczęście głód jej nie dopadł, ponieważ ktoś podzielił się z nią własnym prowiantem, a to bardzo cenne i szlachetne). Mnie natomiast trochę brakowało żartów, czy to dostojność tych miejsc tak deprymowała? Później przeszliśmy w kierunku ul. Łokietka, po drodze doszliśmy do ciekawego obiektu inżynierskiego tzw. Czerwonego Mostu, umożliwiającego bezkolizyjne przemieszczanie wojska. To dwupoziomowe skrzyżowanie dwóch dróg fortecznych, jednej zakrytej, poprowadzonej jarem, oraz drugiej, prowadzącej grzbietem.

Most zbudowano pod koniec XIX wieku, z czerwonej cegły, o sklepieniu kolebkowym. W związku z rozwojem ruchu drogowego, (w latach 90) most odrestaurowano i zrekonstruowano (wewnątrz wzmocniono konstrukcyjnie, zwiększając dopuszczalną nośność, a nadzór konserwatora zabytków spowodował zachowanie oryginalnego zewnętrznie wyglądu mostu. Nieopodal natrafiamy na kolejny schron amunicyjny, powstał w latach 1913 do 1914.

Wzbogaceni w wiedzę o kolejne forty, zadowoleni z udanego spaceru przeszliśmy do mostu nad Sudołem, tam i zakończyliśmy nasze wędrowanie.