TYLICZ
XXIII RAJD STALOWNIKÓW
05 - 07.10.2012 r.

Tylicz

Wieś letniskowa (dawniej miasteczko) u zbiegu Muszynki i Mochnaczki, położona 6 km na wschód od Krynicy-Zdroju. Już w XIII w. na ważnym szlaku handlowym na Węgry przez Bardejov istniało osiedle Orawa, któremu w 1363 r. Kazimierz Wielki nadał prawa miejskie i potwierdził nazwę Miastko lub Novum Oppidum, fundując kościół oraz szkołę parafialną. Miastko otrzymało wówczas mury obronne. Posiadało prawo składu, zapewniające wysokie dochody, oraz własny sąd. Stąd zapewne wywodzi się nazwa wzgórza na pd. od Tylicza  Szubienica (685 m) i jego zbocza  Łaska. W 1391 r. Władysław Jagiełło oddał Tylicz biskupom i miejscowość pozostawała w ich władaniu aż do 1783 r. Oprócz nazwy Nowe Miastko Tylicz nazywany był także Ozdoba, ze względu na swoje piękne położenie w szerokim obniżeniu dolin Muszynki, Mochnaczki, Roztoki i Bradowca. W XV w. przebywali tu Husyci (Taborycki), zakładając w okolicy ruchome obozy, zwane Kocimi Zamkami. W XVI w. napłynęła w ten rejon ludność wołosko-ruska (później Łemkowie). W drugiej połowie XVI w. nastąpił upadek świetności Tylicza. W 1612 r. biskup krakowski Piotr Tylicki, wykorzystując położenie Miastka, nadał mu ponownie prawa miejskie, własny herb i liczne przywileje. Reaktywowano parafię, a dla miejscowości ustaliła się obecna nazwa Tylicz. Po I wojnie światowej Tylicz utracił prawa miejskie.

W 1945 roku wysiedlono stąd większość miejscowych Łemków do ZSRR, a pozostałych w latach 1947-1948 na Ziemie Zachodnie.Tylicz znajduje się na szlaku cerkwi łemkowskich. Teren przycerkiewny oraz pobliski cmentarz zdobią piękne lipy zaliczane do pomników przyrody. Jedną z ciekawszych atrakcji turystycznych są Tylickie Mofety.

Mofety zostały otoczone kręgami w latach 60. XX wieku w celu pozyskiwania dwutlenku węgla przy hodowli glonów służących, jako pokarm dla zwierząt. Tak naprawdę była to jedna z największych tajemnic PRL-u- prowadzono tam badania na potrzeby stworzenia skondensowanego pokarmu dla kosmonautów ze Związku Radzieckiego. Program jednak zaniechano, bo nie przyniósł zamierzonych efektów. Władze komunistyczne kazały zasypać betonowe kręgi. Historia tego miejsca oraz dokładny opis mofety jest przedstawiony na tablicy, która jest ustawiona przy atrakcji. Ten rodzaj chłodnego wyziewu wulkanicznego, można jeszcze zaobserwować w okolicach miejscowości Szczawnik i Złockie na terenie gminy Muszyna.

Krynica - Zdrój

Krynica-Zdrój istniała już przed 1547r. o czym świadczy przywilej nadania sołectwa w tej miejscowości dla Danka z Miastka (dzisiaj Tylicz). Rozwój miasta w okresie późniejszym wiąże się już z odkryciem w XVII w. leczniczych wartości źródeł mineralnych. Zaczątkiem uzdrowiska był zbudowany w 1794r. "Mały domek", który od 1804r. pomieścił pierwsze zakłady kąpielowe. W 1807r. Krynica-Zdrój została nazwana urzędowo zdrojem kąpielowym i zaczął tu wkrótce ordynować pierwszy lekarz. Wielką erę Krynicy-Zdroju jako uzdrowiska rozpoczęła w 1856r. działalność Józefa Dietla  profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, uznawanego za ojca polskiej balneologii. Już od 1858r. stosowano tu kąpiele borowinowe, a kontynuatorzy dzieła Dietla przyczynili się do rozwoju technicznego uzdrowiska. W tym okresie powstały takie obiekty jak Stare Łazienki Mineralne, Stare Łazienki Borowinowe, Dom Zdrojowy, drewniana Pijalnia Główna z deptakiem, liczne pensjonaty i Teatr Modrzewiowy. Do rozwoju uzdrowiska przyczyniło się również wybudowanie w 1876r. linii kolejowej do Muszyny., przedłużonej w 1911r. do Krynicy-Zdroju. W końcu wieku XIX Krynica-Zdrój była modnym i elitarnym miejscem pobytu i spotkań wielu sławnych Polaków (bywali tu m.in. J. Matejko, A. Grottger, H. Sienkiewicz, J.I. Kraszewski). W okresie międzywojennym przebywali tu również: L. Solski, H. Modrzejewska, W. Reymont, J. Tuwim, K.I. Gałczyński, J. Kiepura. Do częstych pobytów Kiepury w Krynicy-Zdroju nawiązują organizowane obecnie festiwale nazwane jego imieniem. W Teatrze Modrzewiowym (który niestety spłonął w 1943r.) występowali L. Solski i H. Modrzejewska. Krynica-Zdrój znana jest z twórczości malarza prymitywisty Nikifora zwanego Krynickim. Po I wojnie światowej uzdrowisko przejęły władze polskie. Odrestaurowano wtedy część obiektów i wybudowano wiele nowych np. Nowe Łazienki Mineralne, pensjonat Lwigród, Nowy Dom Zdrojowy.

Zbudowano też schronisko na Jaworzynie Krynickiej i kolejkę na Górę Parkową, stadion zimowy oraz tor saneczkowy. Krynica-Zdrój stała się również ośrodkiem sportów zimowych, odbyły się tu m.in. Mistrzostwa Europy w saneczkarstwie i Mistrzostwa Świata w hokeju na lodzie. W 1919 roku na wczasy lub leczenie przybyło do Krynicy 10 tysięcy osób, a w 1938 roku liczba ta wzrosła do 40 tysięcy rocznie. Druga wojna światowa i okres okupacji przerwały rozwój uzdrowiska. Wycofujący się Niemcy zabrali praktycznie wszystkie urządzenia, a wkraczające wojska Armii Czerwonej doszczętnie zdewastowały, co pozostało. Krynica z wojny odrodziła się tak naprawdę pod koniec lat pięćdziesiątych, powstały nowe sanatoria branżowe, efektowny zakład przyrodoleczniczy, Pijalnia Główna z salą koncertową, korty tenisowe, boiska. Krynica-Zdrój stała się największym kurortem w zespole uzdrowisk krynickopopradzkich. W 1997 roku uruchomiono kolejkę gondolową na Jaworzynę (1114 m n.p.m.), która może przewieźć 1200 osób na godzinę. Dzięki tej inwestycji Krynica-Zdrój stała się dużym ośrodkiem narciarskim.

XXIII RAJD STALOWNIKÓW

Tylicz 05÷07 października 2012 roku

Trasa Turystyczna:

06.10.2012 - (sobota)
Trasa I

•   Mochnaczka Niżna - Dzielec (792 m) - Lackowa (997 m) - Dzielec (792 m) - Mochnaczka Niżna

Trasa II

•   Przełęcz Tylicka (683 m) - Beskid (683 m)
• Bez szlaku - Beskid (683) - Tylicz

07.10.2012 - (niedziela)

•   Jaworzyna Krynicka (1114 m) - Dolina Czarnego Potoku

XXIII Rajd Stalowników rozpoczynamy w piątek 5 października na parkingu pod „Autogamą” o godz. 16.00, skąd zabieramy część uczestników a następnie udajemy się pod Światowid gdzie wsiada pozostała część grupy. O godz. 16.30 zgodnie z programem nasz kierowca Pan Grzesiu wyrusza w trasę. Aby ominąć korki w Łapczycy wybiera trasę przez Kłaj, Rzezawę, Jodłówkę do Brzeska i to okazał się bardzo dobry wybór, po czym dalej już normalnie do Nowego Sącza, Krynicy i Tylicza. Po drodze w autobusie uczestnicy otrzymują krótki instruktaż BHP, zostaje rozdany Program Rajdu, znaczki Rajdowe. W połowie trasy krótka przerwa i potem bez przeszkód docieramy do Domu Wypoczynkowego „BARTA” w Tyliczu. Tam czeka na nas już obiadokolacja, więc najpierw spożywamy smaczny posiłek a następnie kwaterujemy się. Po zapoznaniu się z ośrodkiem około 22 godz. spotykamy się na wieczorku integracyjnym. Rozpoczynamy turystyczną biesiadę przy gitarze a kończymy wspólną zabawą przy muzyce serwowanej przez DJ-a „Faję”.

Sobota - drugi dzień Rajdu, śniadanie o 8-mej i po krótkiej przerwie na kawę wyjeżdżamy w trasę.

W Mochnaczce mocna dwunastka wyrusza zielonym szlakiem na najwyższy szczyt Beskidu Niskiego Lackową (997), pozostała część grupy dojeżdża na Przełęcz Tylicką i rozpoczyna wędrówkę czerwonym szlakiem granicznym w kierunku Dzielca. Pierwsza grupa zdobywa szczyt Lackowej i po sesji zdjęciowej schodzi do Mochnaczki, gdzie czeka na nią autobus, po czym wyjeżdża do Tylicza. Druga grupa wędrując wzdłuż ślicznych polan ze wspaniałym widokiem na Beskid Sądecki, Niski i Tatry dociera do Tylicza, gdzie zwiedza przycmentarną cerkiew, degustuje wodę „Tyliczankę” prosto ze źródła a następnie zwiedza rynek, cerkiewkę i kościół wraz z nowo wybudowaną „Golgotą”.

Po dotarciu autobusu ze zdobywcami Lackowej już wszyscy razem udajemy się do ośrodka na obiad. Sjesta poobiednia wyjątkowo krótka tym razem, gdyż korzystając z pięknej pogody bierzemy udział w zawodach strzeleckich i konkursie rzutu lotką.

Rywalizację w konkursach umila nam DJ „Faja” fajną muzyką. W międzyczasie obsługa Ośrodka przygotowała nam grilla, więc kończąc zawody rozpoczynamy kolejną konkurencję ”Łemkowskie grillowanie”.

Grzejąc się przy waterce, degustujemy kolejne potrawy przepijając małym piweczkiem i tak niepostrzeżenie zapada wieczór, więc czas wracać na pokoje. Po krótkim odpoczynku ponownie spotykamy się na skromnej kolacji po czym następuje wręczenie nagród zwycięzcom konkursów, medali i pucharu dla najlepszego strzelca Rajdu. Łyk szampana z pucharu był sygnałem do rozpoczęcia balu stalowników. Przy melodiach serwowanych przez naszego DJ-a czas szybko mijał i niepostrzeżenie o mało co nie zastał nas niedzielny ranek a przecież trzeba było jeszcze troszkę się przespać.

Niedziela - trzeci dzień Rajdu, według prognoz miała być deszczowa i brzydka a tym czasem przywitała nas nieśmiało wyglądającym z za chmur słoneczkiem. Śniadanie smakuje wybornie a szczególnie smaczna jajeczniczka, nie mówiąc o innych specjałach, posileni, po porannej kawie spotykamy się przy autobusie i wyruszamy do Czarnego Potoku na parking pod koleją gondolową. Wyjeżdżamy gondolkami na Jaworzynę Krynicką, robimy pamiątkowe zdjęcia i szlakiem zielonym schodzimy do schroniska PTTK.

Podbijamy pieczątki, po czym dalej idąc zielonym szlakiem mijamy pomnik przyrody „Diabli Kamień” i dochodzimy na parking w Czarnym Potoku.

Żegnamy już we mgle Jaworzynę Krynicką i przy lekko siąpiącym deszczyku wyjeżdżamy do Krynicy Zdroju. Robimy krótki postój na zwiedzenie Parku Zdrojowego po czym wracamy do Ośrodka na obiad.

Dziękując Kierownikowi Ośrodka „Barta” za miłe przyjęcie, dobrą i smaczną kuchnię, miłą atmosferę żegnamy Tylicz i w strugach deszczu wyruszamy do Kamiannej. Zatrzymujemy się przy Domu Pszczelarza, po czym z sympatyczną panią przewodniczką zwiedzamy muzeum pszczelarstwa uzyskując wiele cennych informacji o pszczołach, miodach i ich walorach leczniczych.

Degustacja Kamienieckiego Trójniaka kończy nasze spotkanie, jeszcze tylko zakupy owoców pracy pszczelego roju i czas wracać do domu.
Droga powrotna przebiega spokojnie co prawda cały czas leje ale na szczęście nie ma korków i w miarę szybko docieramy do Krakowa.

Kończąc XXIII Rajd Stalowników pragnę podziękować wszystkim uczestnikom za miłą atmosferę i aktywne uczestnictwo, Ani i Piotrowi Bułatom, Małgosi i Bogusiowi Bułom, Anicie, Eli i Leszkowi Olszewskim za pomoc w realizacji programu Rajdu a Andrzejowi Świdrowi za oprawę muzyczną.

Janusz „NUNUŚ” Pustułka

Mochnaczka Niżna – Lackowa - Mochnaczka Niżna
06.10.2012

Przełęcz Tylicka - Tylicz - 06.10.2012

Schronisko PTTK Jaworzyna Krynicka - Dolina Czarnego Potoku - 07.10.2012

Relacja fotograficzna - Ryszard Wścisło
Relacja fotograficzna - Jola i Janusz Pustułka
Relacja fotograficzna - Ela i Leszek Olszewscy