kontur (2 kB)

"Poznajemy Kraków i okolice"
Ludwinów i Podgórze Nadbrzeżne
8 październik 2017 r.

Linia ludwinow (58 kB) Linia

Spacer na trasie:

Spacer przygotował i poprowadził: Bogusław Müller

ludwinow02 (71 kB)

Ludwinów - dawna IX dzielnica Krakowa, przylegająca do Podgórza od połnocnego zachodu, u ujścia Wilgi do Wisły. Niegdyś tętniąca życiem, dziś miejsce zapomniane. Tereny obecnego Ludwinowa po raz pierwszy pojawiły się we wzmiankach w 1377 r. pod nazwą Błonie. Błonie należało do parafii na krakowskiej Skałce. W 1887 r. wybudowany został pierwszy drewniany most łączący Ludwinów z Krakowem.

Pod koniec XVIII wieku Austriacy planowali założyć tu nowoczesne miasto o szachownicowym układzie ulic z kilkoma wielkimi placami. Plany te, z mniejszym jednak rozmachem, zrealizowano w Podgórzu, a Ludwinów pozostał osada o charakterze podmiejskim.

Rozwój dodatkowo hamowały tzw. rewersy demolacyjne czyli warunkowe zezwolenia na budowę domów wydawane przez władze wojskowe. 19 października 1910 w ramach ogromnego projektu tzw. Wielkiego Krakowa, tworzonego przez ówczesnego prezydenta miasta Juliusza Leo, Ludwinów został włączony do Krakowa jako IX dzielnica katastralna.

ludwinow-mapa (29 kB)

W Ludwinowie urodził się żyjący w latach 1836 - 1877 malarz Aleksander Kotsis.. Malował przede wszystkim codzienne sceny z życia małopolskiego ludu – chłopów, górali, wiejskich dzieci, pejzaże podkrakowskie i górskie. Tworzył też portrety i liczne studia głów wieśniaków i górali. Na wielu jego obrazach znaleźć można także ludwinowskie plenery i mieszkających tutaj ludzi. Jego słynne obrazy „Matula pomarli”, „Nucenie wiosenne”, „Ostatnia chudoba” czy „Kosiarz” oddają ducha ówczesnego podmiejskiego Ludwinowa.

Ludwinów, jako kultowe, podmiejskie zacisze został uwieczniony przez Jerzego Petersburskiego w „Ludwinowskim tangu”.

Melodia piosenki „Oka” która powstała w lipcu 1943 r. w obozie 1 Dywizji im. Tadeusza Kościuszki w Sielcach nad Oką, została zaczerpnięta przez autora Leona Pasternaka z piosenki „Szumią Oleandry” z wodewilu „Lola z Ludwinowa”.

W 1917 roku powstały tu Zakłady Garbarskie, które przejęły działającą od początku wieku garbarnię braci Dłużyńskich. W okresie międzywojennym Krakowskie Zakłady Garbarskie należały do największych i najnowocześniejszych w kraju.

W latach 60. i 70. cały obszar uległ głębokim przeobrażeniom urbanistycznym wskutek przebudowy ulicy Konopnickiej, budowy osiedla Podwawelskiego oraz hotelu Forum. Spowodowało to kompleksowe wyburzenia drobnej, zwartej zabudowy, w tym również słynnego stadionu piłkarskiego „Garbarni” (wicemistrza Polski z 1929 oraz mistrza z 1931 roku).

Labirynt kilku wąskich ulic to ocalały fragment większej całości, która posiadała swój odrębny, robotniczy folklor. Mieszkali tu głównie pracownicy zakładów garbarskich, kamieniołomów i cegielni, ale również przedstawiciele zawodów wędrownych – druciarze i szlifierze.

ludwinow01 (176 kB)

Idąc ulicą Zatorską (pokrytą częściowo wapiennym tłuczniem), mijamy stary dąb oraz kilka piętrowych kamieniczek. Skręcamy w prawo i znajdujemy się na ulicy Tureckiej, gdzie charakter zabudowy nie zmienił się od czasów przedwojennych. Chylące się płoty, drewniane słupy oświetleniowe oraz dwa drewniane domy pod numerami 19 i 21 stanowią niezapomnianą scenerię.

Przechodzimy przez stylowy, kamienny most Retmański na rzece Wildze. Wybudowany w okresie międzywojennym, tuż przy ujściu do Wisły. Jego nazwa pochodzi od retmana - starszego flisaka. Pogłębioną rzeką spławiano niegdyś węgiel ze Śląska do Krakowa a ludność zamieszkująca Ludwinów to byli w większości flisacy.

Idziemy przez Parku Miejski „Planty Floriana Nowackiego”, mijamy Dom Sokoła - budynek organizacji sportowej powstałej w zaborze austriackim. Mieścił się w nim basen i sala ćwiczeń. Obecnie mieści się tu schronisko PTSM.

Dalej kładką ojca Laetusa Bernatka, ulicą Mostową (gdzie zachowane są oryginalne mury miasta Podgórze), ulica Podgórską do kościoła Bonifratów, jednej z najpiękniejszych budowli barokowych Krakowa.Znajduje się tu poradnia ziołolecznictwa, a na tyłach kościoła Szpital Zakonu Bonifratrów św. Jana.

Po drugiej stronie ulicy Krakowskiej mijamy pierwsze schronisko dla bezdomny wybudowane przez św. Brata Alberta - Adama Chmielowskiego. Początki przytuliska sięgają 1888 roku. W swoim testamencie św. Brat Albert nakazał braciom iść zawsze tam, gdzie warunki są najcięższe, gdzie nikt nie służy ludziom opuszczonym.

I tutaj zakończył się nasz kolejny spacer, który prowadził przewodnik kol. Bogusław Muller.

Helena Grzywacz

Na podstawie „Przewodnika po Podgórzu, prawobrzeżnej części Krakowa” pod redakcją Jacka Salwińskiego.

Linia
Relacja fotograficzna - Helena Grzywacz
Powrót
copyright