"Poznajemy Kraków i okolice"
Chrześcijański Kazimierz
1 marca 2014 r.

Program:

• Plac Wolnica
• Kościół św. Katarzyny
• Kościół św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa w Krakowie (Na Skałce) z kryptą zasłużonych

Chrześcijański Kazimierz

Spacer po chrześcijańskim Kazimierzu rozpoczął się na Placu Wolnica, znajdującym się u zbiegu ulic Krakowskiej i Św. Wawrzyńca. Obok placu stoi kościół Bożego Ciała, będący główną świątynią parafialną Kazimierza.

Plac Wolnica jest częścią pierwotnego rynku miasta Kazimierz, utworzonego w 1335 roku podczas lokacji miasta. Kiedyś dorównywał wielkością krakowskiemu rynkowi i pełnił podobne do niego funkcje – tutaj odbywał się handel, a także znajdował się ratusz, gdzie najwyższe władze administracyjne i sądownicze miasta Kazimierz miały swoją siedzibę. Tutaj również ulokowane były kramy, waga czy postrzygalnia.
Z czasów XVIII wieku zachował się jedynie ratusz, gdzie od zakończenia II wojny światowej swoją siedzibę ma Muzeum Etnograficzne z kolekcją sztuki ludowej.
Rynek dawnego Kazimierza otoczony był domami mieszczańskimi, wzniesionymi na działkach wytyczonych w czasie lokacji miasta. Dzisiejsze kamienice pochodzą z XIX wieku.

W 1996 roku w ścianę Muzeum wmurowano tablicę upamiętniającą „Przybycie Żydów do Polski w średniowieczu”, wykonaną przez Henryka Horschela Hochmana w 1907 roku.

Na kamienicy pod numerem 11 umieszczona jest tablica informująca, że w tym miejscu w 1868 roku odkryto relikty budowli uniwersyteckich, które król Kazimierz Wielki zaczął wznosić, ale nie zostały nigdy ukończone.
Dzisiejszy wygląd Placu Wolnica zawdzięczamy porządkom przeprowadzonym w latach 30. i 40. XX wieku, kiedy to zniknęły stąd kramy handlowe.

Kolejnym obiektem na naszym spacerze był kościół Św. Katarzyny Aleksandryjskiej i Św. Małgorzaty. Jest to zabytkowy kościół rzymskokatolicki, zajmujący wraz z klasztorem oo. Augustianów Eremitów obszar mieszczący się między ulicami Skałeczną, Augustiańską, Paulińską oraz Skałką. Jest jednym z najlepszych przykładów architektury gotyckiej.
Powstanie tego zespołu klasztornego związane jest ze sprowadzeniem przez Kazimierza Wielkiego z Pragi augustianów. Kościół nigdy nie został ukończony – według pierwotnego planu nawa główna miała być o jedno przęsło (ok.12 m) dłuższa, a do fasady miały przylegać dwie wieże.

W latach 1443 i 1786 kościół poważnie uszkodziły dwa trzęsienia ziemi, mimo że w Polsce trzęsienia ziemi są rzadkością.

Niestety kościół był zamknięty i nie można było go zwiedzić.

Następnie udajemy się do kościoła Św. Michała Archanioła i Św. Stanisława Biskupa i Męczennika i przylegającego do niego klasztoru Paulinów, zwanego potocznie Skałką lub Na Skałce. Jest to według legendy sanktuarium męczeństwa św. Stanisława, biskupa krakowskiego. Pełni też rolę Panteonu Narodowego.
Podobno stała tu kiedyś świątynia pogańska i na jej miejscu zbudowano kościół romański pw. św. Michała Archanioła.
W XIV wieku gotycka świątynię postawił król Kazimierz Wielki. Od 1472 roku opiekuje się nią Zakon Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika, sprowadzony do Polski przez Jana Długosza, który niebawem wystawił nowy kościół.
Jan Długosz w 1480 roku spoczął na Skałce.

Z kościołem na Skałce związana jest historia zmagania się dwóch potęg: świeckiej – króla Bolesława Szczodrego i kościelnej – biskupa krakowskiego Stanisława. W wyniku konfliktu król wydał na biskupa wyrok śmierci za zdradę. Po śmierci biskupa król musiał opuścić kraj. Kościół uznał biskupa za świętego i kanonizował go w 1253 roku. W 750 rocznicę kanonizacji papież Jan Paweł II podniósł kościół na Skałce do rangi bazyliki mniejszej.

Od 1089 roku zwłoki biskupa spoczywają w katedrze wawelskiej, ale to Skałka jest miejscem jego kultu. Przed trumną biskupa na Wawelu koronowano królów polskich, a do ceremoniału koronacyjnego należała także pielgrzymka pokutna z Wawelu na Skałkę.

W latach 1876-1880 urządzono według projektu Teofila Żebrawskiego w podziemiach kościoła narodowy panteon, w postaci Krypty Zasłużonych, w którym spoczęły znamienite postacie polskiej kultury i nauki.

Oprócz wielkiego kronikarza spoczywają tu:

• Wincenty Pol, poeta (w 1881)
• Lucjan Siemieński, poeta (w 1881)
• Józef Ignacy Kraszewski, pisarz (w 1887)
• Teofil Lenartowicz, poeta (w 1893)
• Adam Asnyk, poeta (w 1897)
• Henryk Siemiradzki, malarz (w 1903)
• Stanisław Wyspiański, malarz i poeta (w 1907)
• Jacek Malczewski, malarz (w 1929)
• Karol Szymanowski, muzyk (w 1937)
• Ludwik Solski, aktor (w 1954)
• Tadeusz Banachiewicz, matematyk i astronom (w 1955)
• Czesław Miłosz, poeta (w 2004)
• ojcowie i bracia paulini – od 1482 do 1880 roku była to krypta zakonna paulinów (w 2007).

Niedaleko wejścia do kościoła znajduje się sadzawka św. Stanisława, zwana „Kropielnicą Polski”. To prawdopodobnie miejsce pradawnych obrzędów pogańskich. W tym właśnie miejscu według legendy, porzucone zostały zwłoki św. Stanisława tuż po zabójstwie.

Istniejąca obecnie kamienna obudowa sadzawki powstała w okresie wczesnego baroku, w latach 1683-1689 wykonana przez kamieniarza Jacka Naporę, według pomysłu biskupa krakowskiego Jakuba Zadnika z 1638 roku. Jego herb Korab obok herbu Długosza (Wieniawa) oraz emblematu Paulinów, umieszczony został w zwieńczeniu bramki przed sadzawką.
Odrestaurowano ją w latach 1895-1896 i dodano lampy, a istniejące wcześniej kamienne posągi orłów – legendarnych strażników ciała świętego – zastąpiono metalowymi odlewami.

Spacer prowadził – oczywiście świetny jak zawsze przewodnik – Bogusław Müller.

Helena Grzywacz

Kazimierz – część Krakowa wchodząca w skład Dzielnicy I Stare Miasto. Od swojego powstania w XIV wieku do początków XIX wieku Kazimierz był samodzielnym miastem, położonym na południe od Krakowa i oddzielonym od niego nieistniejącą dziś odnogą Wisły. Jego północno-wschodnią część stanowiła historyczna dzielnica żydowska. Przez wiele wieków Kazimierz był miejscem współistnienia i przenikania się kultury żydowskiej i chrześcijańskiej. Obecnie stanowi jedną z ważniejszych atrakcji turystycznych Krakowa, jest też ważnym centrum życia kulturalnego miasta. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego.

Obiekty zabytkowe

Wśród zabytków wyróżniają się kościoły Bożego Ciała i św. Katarzyny, kościół Paulinów na Skałce – sanktuarium św. Stanisława, będącego patronem Polski i Panteon Narodowy, jak również ratusz na Placu Wolnica i cały zespół zabytków architektury przemysłowej na ulicy św. Wawrzyńca, zwany kwartałem św. Wawrzyńca.
Przy samej ulicy Szerokiej znajduje się pięć bożnic. Najstarsza – Stara Bożnica, zniszczona podczas wojny, została odrestaurowana i dziś mieszczą się w niej zbiory judaistyczne Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Jedyną czynną obecnie ortodoksyjną bożnicą jest Bożnica Remuh. W pobliżu znajduje się Cmentarz Remuh – jeden z najstarszych w Europie i w Polsce cmentarzy żydowskich, na którym grzebano Żydów od połowy XVI do połowy XIX wieku. Jednakże najstarszy, a zarazem pierwszy cmentarz żydowski mieścił się obok nieistniejącego już stawu poza murami miejskimi od strony północno-wschodniej, w okolicach dzisiejszej ulicy Dajwór. W roku 1800 powstał nowy cmentarz przy ulicy Miodowej. Natomiast w budynku przy ul. Szerokiej 6 mieściła się mykwa – rytualna łaźnia dla mężczyzn i kobiet.

Źródło: wikipedia.org

Spacer prowadził: Bogdan Müller

Relacja fotograficzna - Halina i Jan Kubat